Osteoporoza to uogólniona choroba charakteryzująca się ubytkiem masy kostnej i zmianami w strukturze przestrzennej kości, co często skutkuje złamaniami, do których może dochodzić nawet przy błahych potknięciach. Schorzenie częściej dotyka kobiety, głównie po 50 roku życia, w czasie menopauzy, co wynika w tym okresie ze spadku stężenia estrogenów, które działają ochronnie na układ kostny. Szacuje się, że na osteoporozę cierpi około 30% kobiet tej populacji. Problem dotyczy jednak, również mężczyzn, u których w starszym wieku spada ilość testosteronu, zapewniającego, jak estrogeny u kobiet, ochronę kości. Dodatkowymi czynnikami ryzyka wystąpienia choroby są: uwarunkowania genetyczne, częste spożywanie alkoholu, palenie papierosów, szczupła budowa ciała, nieprawidłowa, niskobiałkowa i uboga w wapń i witaminę D dieta, długotrwałe unieruchomienie oraz przyjmowanie niektórych leków, (głównie glikokortykoteroidów).
Początkowo choroba przebiega bezobjawowo. Do najczęściej występujących objawów, które mogą świadczyć o jej rozwoju należą: bóle kości długich w wyniku obciążenia, bóle kręgosłupa i znaczna kifoza piersiowa, złamania kości przy niepozornych wypadkach. Do najczęstszych złamań należą: złamania nadgarstka, kręgu, kości naramiennej i promieniowej oraz szyjki kości udowej. Niestety ich wysępienie świadczy o zaawansowanej, już postaci choroby. Leczenie polega wówczas głównie na zapobieganiu kolejnym złamaniom. Największe efekty osiąga się jeszcze w okresie, kiedy nie doszło do jakichkolwiek uszkodzeń, lub stosując działania profilaktyczne, które pozwolą uchronić osoby starsze przed chorobą, lub spowolnić jej postępy. Warto w tym celu udać się do reumatologa, który doradzi odpowiednie postępowanie.
W celu ustalenia diagnozy u pacjentów wykonuje się badanie densytometryczne odcinka lędźwiowego kręgosłupa, lub, i szyjki kości udowej, (densytometria). Badanie jest metod? obrazowania gęstości mineralnej kości. Jednocześnie światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca stosowanie w diagnostyce osteoporozy metody FRAX z 2008 roku, która pozwala na określenie dziesięcioletniego ryzyka złamań. Metoda uwzględnia gęstość kości, (BMD), lub wskaźnik BMI, (masy ciała), a także kliniczne czynniki ryzyka złamań i wykorzystywana jest do kwalifikacji pacjentów do odpowiedniej terapii. Pomocniczą metodą diagnozowania schorzenia są badania laboratoryjne pod katem stężenia fosforu i wapnia, a także biopsje kości.
W leczeniu osteoporozy najczęściej stosuje się biofosfoniany, preparaty wapnia i witaminy D oraz kalcytoninę. Równolegle zaleca się fizjoterapię, która ma na celu zapobieganie bólowi, (masaż podwodny, fango, elektroterapia), budowę siły mięśni, (krótkie napięcia, ćwiczenia oporowe), ćwiczenia związane z prawidłową postawą i wzmocnieniem mięśni posturalnych.
W celu zadbania o swój układ kostny należy pamiętać o kilku istotnych elementach profilaktyki osteoporozy, które warto włączyć w plan każdego dnia.
Po pierwsze warto wzbogacić codzienne posiłki o produkty zawierające dużą ilość wapnia i witaminy D. Zalecana dawka wapnia dla kobiet przed menopauzą i mężczyzn do 65 roku życia wynosi 1,000 mg dziennie, a dla kobiet po menopauzie i mężczyzn po 65. roku ?ycia – 1,500 mg. Pokarmy bogate w wapń, to m.in. produkty mleczne, konserwy rybne, (np. sardynki), warzywa, jak brokuły i kalafior. Dla przykładu 1 szklanka wapnia zawiera 300mg wapnia. Należy, również pamiętać o uzupełnianiu, szczególnie w okresie zimowym, odpowiedniej ilości witaminy D. Dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę wynosi 400 IU u osób między 51. a 70. rokiem życia. Osoby powyżej 70. roku życia wymagają około 700 IU witaminy D dziennie. U osób, u których podejrzewamy osteopenię, lub osteoporozę, powinniśmy zapewnić dziennie dwie dawki witaminy D po 400 IU. W okresie letnim, aby zapewnić organizmowi odpowiednią ilość tej witaminy, wystarczy przebywać na słońcu; 20-30 minut dziennie, gdyż organizm sam ją wytwarza. W okresie jesienno – zimowym warto włączyć do jadłospisu większą ilość ryb, mleka, płatków wzbogacanych witamin? D, a także suplementy diety ją zawierające.
Należy, również pamiętać o zachowaniu odpowiednich proporcji między dziennym spożyciem wapnia i fosforu, których stosunek w diecie powinien wynosić 1:1. Czerwone mięso, wędliny, czekolada, sery topione zawierają duże ilości fosforu, które mogą działać odwapniająco, dlatego nie należy ich nadużywa?. Kolejnymi związkami, na który należy zwrócić uwagę są szczawiany, które występują w takich produktach jak: szpinak, rabarbar, pomidory. Wpływają one na zmniejszenie wchłaniania wapnia. Podobne działanie może mieć kawa, herbata i napoje typu Cola, dlatego nie należy ich nadmiernie stosować.
Kolejnym elementem profilaktyki osteoporozy jest aktywność fizyczna. Warto skorzystać z porad fizjoterapeuty lub trenera i wybrać odpowiedni dla siebie zestaw ćwiczeń, by właściwie obciążyć kości. Świetnie sprawdzają się tu: bieganie, jogging, tenis, aerobik, taniec, tai chi, joga, wchodzenie na schody, ćwiczenia w wodzie. Ćwiczenia powinno wykonywać sie przynajmniej 3 razy w tygodniu każdorazowo po 30 minut.
Jeśli palisz, warto podjąć wyrzeczenie i spróbować rzucić, lub ograniczyć liczbę wypalanych papierosów. Kadm zawarty w dymie papierosowym utrudnia syntezę witaminy D i zwiększa wydalanie wapnia z moczem, przez co osoby palące częściej chorują na osteoporozę.
Podobnie, u osób spożywających duże ilości alkoholu, istnieje większe prawdopodobieństwo zachorowania. Alkohol oddziałuje toksycznie na osteoblasty, (komórki tworzące tkankę kostną), oraz stymuluje osteoklasty, (komórki rozkładające kość).
Osteoporoza, mimo, że jest dość powszechną chorobą nie musi nas dotyczyć. Przy odrobinie dobrej woli i chęci do zmiany stylu życia, możemy uniknąć przykrych doświadczeń z nią związanych i cieszyć się dobrym zdrowiem i mocnymi kośćmi przez długie lata.